آندومتریوز چیست؟
آندومتر، پوشش داخلی رحم است که هر ماه در طی چرخه قاعدگی رشد می کند و در صورت عدم بارداری، طی قاعدگی از بدن خارج می شود. در آندومتریوز، سلول های آندومتریال در خارج از رحم قرار گرفته و همچنان تحت تأثیر تغییرات هورمونی چرخه قاعدگی قرار می گیرند. این سلول‌ها رشد می کنند، ضخیم می شوند و هنگام قاعدگی خونریزی می کنند. اما برخلاف سلول های آندومتر طبیعی که از بدن دفع می شوند، این سلول‌ها در داخل بدن باقی می مانند و باعث التهاب، زخم و چسبندگی بافت ها به یکدیگر می شوند.
علائم آندومتریوز چیست؟
علائم آندومتریوز می تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد، اما برخی از رایج ترین علائم آن شامل موارد زیر است:
* درد لگنی مزمن: یکی از مهم ترین علائم آندومتریوز، درد شدید در ناحیه لگن است که ممکن است قبل و در طول قاعدگی بدتر شود.
* درد هنگام قاعدگی (دیسمنوره): قاعدگی های بسیار دردناک که با داروهای مسکن معمولی بهبود نمی یابد.
* درد هنگام رابطه جنسی (دیسپارونی): زنان مبتلا به آندومتریوز ممکن است در هنگام یا پس از مقاربت دچار درد شدید شوند.
* مشکلات باروری: بسیاری از زنان مبتلا به آندومتریوز، با مشکلات ناباروری مواجه هستند.
* مشکلات گوارشی: از جمله اسهال، یبوست، نفخ و حالت تهوع، مخصوصا در دوره قاعدگی.
* خونریزی غیرطبیعی: ممکن است زنان مبتلا به آندومتریوز خونریزی شدید در دوران قاعدگی یا لکه بینی بین دوره‌ها داشته باشند.
در صورت وجود این مشکل باید به دکتر زنان زایمان مراجعه نمایید. در این باره می توانید به دکتر مریم معتمدی واقع در اصفهان مراجعه نمایید.
علل و عوامل خطر آندومتریوز
علت دقیق آندومتریوز هنوز مشخص نیست، اما نظریه های مختلفی در مورد علت آن ارائه شده است:
* قاعدگی رتروگراد: در این حالت، خون قاعدگی به جای خارج شدن از بدن، به سمت عقب حرکت کرده و از طریق لوله های فالوپ وارد حفره لگن می شود. سلول های آندومتریال موجود در این خون ممکن است به دیواره لگن و اندام های تولید مثلی بچسبند.
* اختلالات سیستم ایمنی: برخی از محققان معتقدند که سیستم ایمنی در افراد مبتلا به آندومتریوز قادر به شناسایی و از بین بردن سلول های آندومتر مهاجرت کرده نیست.
* انتقال سلول‌های آندومتر: احتمال دارد که سلول‌های آندومتر از طریق جریان خون یا سیستم لنفاوی به سایر نقاط بدن منتقل شوند.
* عوامل ژنتیکی: زنانی که در خانواده خود سابقه آندومتریوز دارند، بیشتر در معرض خطر این بیماری قرار دارند.
علاوه بر این، برخی عوامل ممکن است خطر ابتلا به آندومتریوز را افزایش دهند، از جمله:
– شروع قاعدگی در سنین پایین
– داشتن دوره های قاعدگی کوتاه (کمتر از ۲۷ روز)
– سطح بالای استروژن در بدن
– سابقه خانوادگی آندومتریوز
– مصرف بیش از حد الکل و کافئین
تشخیص آندومتریوز چگونه است؟
تشخیص آندومتریوز ممکن است دشوار باشد، زیرا علائم آن با بسیاری از بیماری های دیگر مانند سندرم روده تحریک پذیر (IBS) یا بیماری التهابی لگن (PID) مشابه است. روش های رایج برای تشخیص این بیماری شامل موارد زیر است:
* معاینه لگنی: پزشک ممکن است در طی معاینه، توده هایی غیرطبیعی یا نواحی حساس در لگن را شناسایی کند.
* سونوگرافی: برای بررسی کیست‌های آندومتریوز روی تخمدان ها (اندومتریوما) استفاده می شود.
* تصویربرداری MRI: برای بررسی دقیق تر محل و وسعت ضایعات آندومتریوز.
* لاپاراسکوپی: این روش جراحی کم تهاجمی، دقیق ترین راه برای تشخیص و حتی درمان آندومتریوز است. در این روش، یک دوربین کوچک از طریق برش کوچکی در شکم وارد می‌شود تا پزشک بتواند بافت‌های غیرطبیعی را مشاهده کند.
روش های درمان آندومتریوز
درمان آندومتریوز به شدت علائم و تمایل فرد برای بارداری بستگی دارد. روش‌های درمانی شامل موارد زیر هستند:
- 1. درمان دارویی
داروهای مسکن: مانند ایبوپروفن و ناپروکسن برای کاهش درد.
هورمون درمانی: شامل مصرف داروهای جلوگیری از تخمک گذاری و تنظیم سطح استروژن. برخی از این داروها عبارتند از:
قرص های ضدبارداری
آنالوگ‌های GnRH که سطح استروژن را کاهش داده و قاعدگی را متوقف می کنند
دستگاه های داخل رحمی (IUD) حاوی هورمون پروژسترون
- 2. جراحی
لاپاراسکوپی: رایج ترین روش جراحی برای برداشتن ضایعات آندومتریوز و چسبندگی‌های ناشی از آن.
هیسترکتومی: در موارد شدید، ممکن است پزشک پیشنهاد کند که رحم به همراه تخمدان ها برداشته شود، اگرچه این روش معمولا گزینه آخر محسوب می شود.
- 3. روش‌های مکمل و تغییر سبک زندگی
رژیم غذایی سالم: کاهش مصرف غذاهای فرآوری شده و افزایش مصرف میوه، سبزیجات، چربی های سالم و پروتئین.
ورزش منظم: انجام تمرینات ورزشی می تواند التهاب را کاهش داده و به تسکین درد کمک کند.
مدیریت استرس: تکنیک هایی مانند مدیتیشن و یوگا می توانند به کاهش علائم کمک کنند.
چگونه آندومتریوز بر باروری تأثیر می گذارد؟
حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد از زنان مبتلا به آندومتریوز دچار مشکلات ناباروری هستند. این بیماری از چندین طریق می‌تواند باعث کاهش باروری شود:
* ایجاد چسبندگی در لگن: ضایعات آندومتریوزی ممکن است باعث تشکیل چسبندگی‌هایی در اطراف تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ شوند. این چسبندگی‌ها می توانند مانع از حرکت طبیعی تخمک و رسیدن آن به لوله‌های فالوپ شوند.
* اختلال در عملکرد تخمدان‌ها: آندومتریوز ممکن است موجب ایجاد کیست‌های تخمدانی (اندومتریوما) شود که می تواند بر کیفیت و تعداد تخمک‌ها تأثیر منفی بگذارد.
* التهاب و تغییرات سیستم ایمنی: وجود ضایعات آندومتریوز در لگن باعث التهاب مزمن و تولید مواد شیمیایی مخرب می شود که می توانند تخمک، اسپرم و جنین را تحت تأثیر قرار دهند.
* اختلال در لانه گزینی جنین: حتی اگر لقاح صورت گیرد، ممکن است پوشش داخلی رحم (آندومتر) به دلیل تغییرات ناشی از آندومتریوز، توانایی لانه‌گزینی جنین را نداشته باشد.
* افزایش احتمال سقط جنین: برخی تحقیقات نشان می دهند که زنان مبتلا به آندومتریوز در مقایسه با زنان سالم، ریسک بالاتری برای سقط جنین دارند.
سخن پایانی:
آندومتریوز یک بیماری مزمن است که می‌تواند زندگی بسیاری از زنان را تحت تأثیر قرار دهد. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می‌تواند به کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی کمک کند. از آنجایی که این بیماری ممکن است بر باروری تأثیر بگذارد، آگاهی زنان درباره آندومتریوز و دریافت مشاوره پزشکی در صورت مشاهده علائم، بسیار حائز اهمیت است. درمان‌های دارویی، جراحی و تغییرات سبک زندگی، همگی می توانند به مدیریت این بیماری کمک کنند و امید به بهبود را برای زنان مبتلا افزایش دهند. در این باره می توانید به متخصص حاذق در این زمینه، دکتر مریم معتمدی واقع در اصفهان مراجعه نمایید.