تغذیه ی مادر در دوران شیردهی چگونه می باشد؟
تغذیه مادر در دوران شیردهی، یکی از مهم ترین عواملی است که هم بر سلامت مادر و هم بر رشد و تکامل نوزاد اثر مستقیم دارد. شیر مادر ترکیبی منحصر‌به فرد از پروتئین‌ها، چربی ها، کربوهیدرات ها، ویتامین ها، مواد معدنی و آنتی بادی های ضروری است و کیفیت این شیر تا حد زیادی تحت تأثیر رژیم غذایی مادر قرار می گیرد. بنابراین انتخاب مواد غذایی سالم و متنوع، اهمیت بسیار زیادی دارد.
* اهمیت کالری کافی
مادران شیرده برای تولید شیر به انرژی بیش تری نیاز دارند. به طور میانگین، یک مادر در دوران شیردهی روزانه حدود ۴۵۰ تا ۵۰۰ کالری بیشتر از حالت عادی نیاز دارد. این میزان کالری باید از طریق مواد غذایی مغذی و سالم تأمین شود، نه از طریق خوراکی های پرکالری اما کم ارزش مانند فست فود یا تنقلات پرچرب.
* پروتئین‌های با کیفیت
پروتئین بخش مهمی از شیر مادر است و نقش زیادی در رشد عضلات و بافت های بدن نوزاد دارد.
منابع پروتئین سالم شامل مرغ، ماهی، گوشت قرمز کم‌چرب، تخم‌مرغ، عدس، نخود، لوبیا و سویا هستند.
توصیه می شود مادران هفته‌ای حداقل دو بار ماهی مصرف کنند، به ویژه ماهی‌های غنی از امگا-۳ مثل سالمون و ساردین.
* کربوهیدرات های پیچیده
کربوهیدرات‌ها منبع اصلی انرژی بدن مادر هستند. استفاده از کربوهیدرات های پیچیده به جای قندهای ساده باعث حفظ انرژی پایدار در طول روز می شود.
برنج قهوه ای، نان سبوس دار، جو دوسر و سیب زمینی از بهترین منابع کربوهیدرات های پیچیده محسوب می شوند.
* چربی های سالم
چربی ها برای رشد مغز و سیستم عصبی نوزاد ضروری هستند. مصرف چربی های مفید در دوران شیردهی بسیار مهم است.
روغن زیتون، روغن کانولا، آووکادو، مغزها (بادام، گردو، فندق) و دانه‌ها (چیا، کنجد، کتان) از منابع خوب چربی سالم هستند.
مصرف اسیدهای چرب امگا-۳ به رشد بینایی و هوش نوزاد کمک می کند.
* ویتامین ها و مواد معدنی
برخی ویتامین‌ها و مواد معدنی برای مادران شیرده ضروری تر هستند:
– کلسیم: برای استحکام استخوان های مادر و رشد استخوان نوزاد (منابع: لبنیات کم چرب، بادام، کلم بروکلی).
– آهن: برای پیشگیری از کم خونی مادر و افزایش انرژی (منابع: گوشت قرمز، اسفناج، عدس).
– ویتامین D :برای جذب بهتر کلسیم و سلامت استخوان ها (نور خورشید، ماهی های چرب، تخم مرغ).
– ویتامین B12: به ویژه برای مادرانی که رژیم گیاهخواری دارند بسیار حیاتی است.
– ید: برای عملکرد صحیح غده تیروئید و رشد مغزی نوزاد ضروری است.
* مایعات کافی
آب نقش کلیدی در تولید شیر دارد. مادران شیرده باید روزانه حداقل ۸ تا ۱۲ لیوان آب مصرف کنند. مصرف مایعات سالم مثل آب، شیر کم چرب و آب میوه‌های طبیعی توصیه می شود. نوشیدنی های گازدار و شیرین باید محدود شوند.
* خوراکی هایی که باید محدود شوند:
– کافئین: مصرف بیش از حد چای، قهوه و نوشابه باعث بی قراری و بدخوابی نوزاد می شود.
– غذاهای پرادویه یا نفاخ: ممکن است باعث نفخ یا دل پیچه نوزاد شوند.
– الکل: به هیچ عنوان در دوران شیردهی توصیه نمی شود، زیرا به سرعت وارد شیر مادر می شود.
* مکمل های غذایی
در صورتی که رژیم غذایی مادر کامل نباشد، پزشک ممکن است مکمل‌هایی مانند کلسیم، ویتامین D، آهن یا اسید فولیک تجویز کند. مصرف خودسرانه مکمل‌ها توصیه نمی شود.
برای دریافت مکمل به متخصص زنان زایمان مراجعه نمایید. در این باره می توانید به دکتر مریم معتمدی واقع در اصفهان مراجعه نمایید.
در این دوران چگونه بهداشت سینه های خود را رعایت کنیم؟
شست وشوی روزانه سینه‌ها با آب ولرم کافی است و استفاده از شوینده های قوی توصیه نمی شود، زیرا باعث خشکی پوست می شود.
تعویض مرتب پدهای شیردهی برای جلوگیری از عفونت و قارچ ضروری است.
ماساژ ملایم سینه پیش از شیردهی به خروج راحت تر شیر کمک می کند.
تداخل دارویی و شیردهی
یکی از مهم ترین نگرانی‌های مادران در دوران شیردهی، مصرف داروها و تأثیر احتمالی آن‌ها بر سلامت نوزاد است. بسیاری از ترکیبات دارویی پس از مصرف توسط مادر وارد جریان خون شده و از طریق شیر به بدن نوزاد منتقل می‌شوند. به همین دلیل، آگاهی از داروهای مجاز، داروهای پرخطر و شیوه‌ی صحیح مصرف آن‌ها اهمیت زیادی دارد. درباره ی مصرف دارو حتما با پزشک خود مشورت کنید. پزشک متخصص زنان دکتر مریم معتمدی می تواند گزینه ی خوبی برای مراجعه و مشاوره باشد.
* نحوه انتقال دارو به شیر مادر
زمانی که مادر دارویی مصرف می‌کند، بخشی از آن وارد خون شده و غلظت کمی از آن به شیر ترشح می‌شود. میزان انتقال دارو به شیر به عوامل مختلفی بستگی دارد، مانند:
– دوز و مدت زمان مصرف دارو
– نوع دارو و ویژگی‌های شیمیایی آن (محلول بودن در چربی یا آب)
– زمان مصرف دارو نسبت به شیردهی
– سن و وزن نوزاد (نوزادان نارس یا خیلی کوچک حساس‌ترند)
– داروهای نسبتا ایمن در دوران شیردهی
بسیاری از داروهای رایج در صورت مصرف طبق تجویز پزشک خطری برای نوزاد ندارند، از جمله:
– داروهای مسکن خفیف مثل استامینوفن و ایبوپروفن
– برخی آنتی‌بیوتیک‌ها مانند پنی‌سیلین، آموکسی‌سیلین و اریترومایسین
– داروهای ضدحساسیت خفیف مثل لوراتادین
– ویتامین‌ها و مکمل‌های غذایی در صورت تجویز پزشک
* داروهایی که باید با احتیاط مصرف شوند
برخی داروها ممکن است اثرات منفی روی نوزاد بگذارند، بنابراین باید با احتیاط یا فقط در صورت ضرورت مصرف شوند:
– داروهای ضدافسردگی و آرام‌بخش‌ها (مانند بنزودیازپین‌ها)
– برخی داروهای ضدصرع
– داروهای فشار خون
– داروهای هورمونی (مثل بعضی از قرص‌های جلوگیری)
در چنین شرایطی پزشک معمولا جایگزین‌های کم‌خطرتر را پیشنهاد می‌دهد یا مصرف دارو را به زمان‌هایی تنظیم می‌کند که کمترین اثر روی نوزاد داشته باشد.
* داروهای ممنوع در دوران شیردهی
تعدادی از داروها به هیچ وجه نباید در دوران شیردهی مصرف شوند زیرا می‌توانند برای نوزاد بسیار خطرناک باشند:
– داروهای ضدسرطان (شیمی‌درمانی)
– داروهای رادیواکتیو
– برخی داروهای ضدویروس قوی
– مواد مخدر و داروهای محرک (کوکائین، آمفتامین و…)
سخن پایانی
رعایت نکات مهم در دوران شیردهی نه تنها به سلامت مادر کمک می‌کند، بلکه زمینه رشد سالم، افزایش ایمنی و تقویت سیستم عصبی نوزاد را فراهم می آورد. توجه به تغذیه، استراحت، بهداشت، وضعیت شیردهی و مراقبت روانی از مهم ترین عوامل موفقیت در این دوران هستند. همچنین توصیه می‌شود مادران در صورت بروز هرگونه مشکل، مشاوره و راهنمایی لازم را از پزشک متخصص زنان و زایمان دریافت کنند تا شیردهی به بهترین شکل ادامه یابد. دکتر مریم معتمدی متخصص زنان زایمان می تواند در این امور شما را راهنمایی نماید.